Ông tên thật là Lê Huy Doãn[2], sinh ngày 6 tháng 9 năm 1902[3] trong một gia đình nghèo thuộc xóm Đông Cửa, thôn Đông Thông, tổng Thông Lạng, nay là xã Hưng Thông, huyện Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An. Từ nhỏ cuộc sống ông đã bập bênh nhiều khó khăn.[2] Song thân ông là ông Lê Huy Quán và bà Phạm Thị Sau.[1]

Mồ côi cha từ nhỏ, tuy nhiên nhờ sự tảo tần của người mẹ, ông vẫn được cho theo học chữ Hán tại làng, được thầy học cải tên thành Lê Văn Duyện[2]. Sau đó, ông được cho học tiếp thêm khoảng 2 năm tiếng Pháp[3]. Vì gia cảnh quá ngặt nghèo, năm 16 tuổi, [2]ông xin đi làm công cho một hãng buôn ở Vinh để có thêm tiền sinh kế cho gia đình. Một thời gian sau, ông chuyển sang làm công nhân nhà máy diêm Bến Thủy và bị đuổi việc vì đã vận động công nhân đấu tranh đòi quyền lợi với giới chủ bóc lột. Từ đó, ông bước vào con đường làm một nhà cách mạng chuyên nghiệp.